Μία υπενθύμιση από το "1984"

 

  "Όποιος ελέγχει το παρελθόν ελέγχει και το μέλλον. Και όποιος ελέγχει το παρόν ελέγχει το παρελθόν"

Είναι δύσκολο να συναντήσεις κάποιον που δεν έχει διαβάσει το "1984" του Τζωρτζ Όργουελ. Το έργο αυτό, που δημοσιεύτηκε το 1949 κι έγινε ταινία το 1956 , περιγράφει ένα σκοτεινό μέλλον, όπου η σκέψη γίνεται το μεγαλύτερο έγκλημα και τιμωρείται με θάνατο. Για να καταπολεμήσει το έγκλημα της σκέψης, το Κόμμα αλλάζει την ιστορία, παραμορφώνει τη γλώσσα αλλάζοντας ή εξαφανίζοντας τις έννοιες που βλάπτουν την εξουσία του, ελέγχει τα ανθρώπινα αισθήματα.

Οι τεχνικές που περιγράφει ο Όργουελ είχαν ήδη εφαρμοστεί σε μεγάλο βαθμό τόσο στη ναζιστική Γερμανία όσο και στην Σοβιετική Ένωση του Στάλιν. Η προπαγάνδα αυτών των καθεστώτων θύμιζε έντονα στον αναγνώστη τον κόσμο που περιγράφει το "1984" και οι αλλαγές που επήλθαν μετά τη λήξη του Ψυχρού Πολέμου, τον έκαναν να τον ξεχάσει.

Αν και η φανταστική "Ωκεναία" με την Αστυνομία της Σκέψης και

το Υπουργείο Αλήθειας που λέει πάντα ψέματα, δεν έγιναν πραγματικότητα, δεν βλάπτει να τις θυμόμαστε πότε -πότε και να έχουμε τον νου μας.

Η Διπλή Σκέψη

"Να λες ηθελημένα ψέματα ενώ πιστεύεις ειλικρινά ότι είναι αλήθεια, να ξεχνάς όλα τα γεγονότα που έχουν γίνει ενοχλητικά, και όταν χρειάζεται, να τ' ανασύρεις από την λήθη, μόνο για το χρονικό διάστημα που πρέπει, ν'αρνιέσαι την ύπαρξη μιας αντικειμενικής πραγματικότητας, ενώ την ίδια στιγμή ξέρεις πως η πραγματικότητα αυτή υπάρχει. - όλα αυτά είναι αδήριτη αναγκαιότητα. Και μόνο να χρησιμοποιήσεις την έκφραση διπλή σκέψη, πρέπει να μετέλθεις της δυαδικότητας της σκέψης, γιατί μετο να χρησιμοποιείς αυτή την έκφραση, παραδέχεσαι ότι αλλάζεις την πραγματικότητα. Μετά, ξαναβάζεις σε ενέργεια τη διπλή σκέψη, σβήνεις τούτη τη γνώση και αυτό συνεχίζεται επ' άπειρον με το ψέμα να προπορεύεται της αλήθειας. Έτσι με το σύστημα της διπλής σκέψης το Κόμμα μπόρεσε - κι ίσως να το μπορεί για χιλιάδες χρόνια ακόμα - να αιχμαλωτίσει την πορεία της ιστορίας."

Η Νέα Ομιλία

"Καμία λέξη στο λεξιλόγιο Β δεν ήταν ιδεολογικά ουδέτερη. Πολλές από αυτές ήταν ευφημισμοί.

Λέξεις όπως "κατασκήνωση χαράς" (στρατόπεδο καταναγκαστικής εργασίας) ή ΥΠΕΙΡ (Υπουργείο Ειρήνης, δηλαδή Υπουργείο Πολέμου) σήμαιναν ακριβώς το αντίθετο από αυτό που φαίνονταν πως εννοούν. Από το άλλο μέρος, κάποιες λέξεις αποκάλυπταν κάποια ειλικρινή και καταφρονητική γνώση για την πραγματική φύση του κοινωνικού συστήματος της Ωκεανίας. Παράδειγμα η λέξη προλετροφή (τροφή για τους προλετάριους) που σήμαινε τα άθλια θεάματα και τις ψεύτικες ειδήσεις που πρόσφερε το Κόμμα στις μάζες."

Η Ευπιστία

"Φαίνεται πως είχαν γίνει διαδηλώσεις ευχαριστίας προς τον Μεγάλο Αδερφό επειδή είχε αυξήσει τη μερίδα της σοκολάτας κατά είκοσι γραμμάρια την εβδομάδα. Και μόλις χτες, σκεφτόταν, είχαν αναγγείλει ότι η μερίδα θα μειωνόταν κατά είκοσι γραμμάρια την εβδομάδα. Ήταν δυνατόν να το είχαν χάψει αυτό ύστερα από εικοσιτέσσερις ώρες μόνο; Ναι, το είχαν χάψει!"

Ο Πατριωτισμός

"Το Κόμμα δεν ήθελε να έχουν οι προλετάριοι πολιτική συνείδηση. Ό, τι ζητούσε από αυτούς ήταν ένας πρωτόγονος πατριωτισμός, τον οποίο μπορούσε να επικαλείται κάθε φορά που χρειαζόταν να τους κάνει να δεχτούν περισσότερες ώρες δουλειάς ή μειωμένο συσσίτιο."

Το Δίλεπτο Μίσους

"Το φοβερό με το δίλεπτο μίσους δεν ήταν ότι ήσουν υποχρεωμένος να συμμετέχεις, αλλ' αντίθετα ότι δεν μπορούσες ν' αποφύγεις τη συμμετοχή... Μια αποτρόπαιη έκσταση φόβου και εκδίκησης, μία φονική μανία, μία διάθεση να βασανίσεις, να χτυπήσεις, να σπάσεις κεφάλια μ' ένα σφυρί, φαινόταν να διαπερνά σαν ηλεκτρικό ρεύμα το ακροατήριο και να το μεταμορφώνει παρά τη θέλησή του σε παράφρονες που μόρφαζαν και ούρλιαζαν. Η λύσσα όμως που ένιωθες ήταν ένα αίσθημα αφηρημένο, χωρίς συγκεκριμένο στόχο, που μπορούσε να στραφεί από το ένα αντικείμενο στο άλλο, σαν τη φλόγα σε λάμπα θυέλλης".

Για κάποιους, η σκέψη του Όργουελ παραμένει μία ζοφερή προφητεία, για κάποιους άλλους έχει ήδη αρχίσει να εκπληρώνεται. Πάντως, τις τεχνικές χειραγώγησης που περιγράφει, τις βλέπει κανείς να ξεφυτρώνουν εδώ κι εκεί, άλλοτε να επιτυγχάνουν κι άλλοτε όχι. Αν δεν τις βλέπει καθόλου, τότε ίσως η "προφητεία" έχει όντως αρχίσει να εκπληρώνεται.

Διαβάστε το βιβλίο εδώ  ή δείτε την ταινία:

1984 - του Michael Anderson


ΠΗΓΗ